پیشگفتار

«معرفت و شناخت» از مسائل اساسی حیات بشری است؛ چرا که مقدمه حرکت آدمی است و او براساس شناخت خویش از مبدأ و معاد و زندگی و حقیقت و هدف آن، برنامه‌ریزی کرده و بر طبق آن عمل می‌کند. پس از معرفت خداوند ـ به عنوان مبدأ همة موجودات ـ معرفت حجت‌های پروردگار ـ که مظهر اسماء و صفات پروردگار و آینه جمال و جلال الهی‌اند ـ بر همة معارف مقدّم است و حیات معنوی بشر، به همین معرفت وابسته است. در روایات شیعه و سنی آمده است که پیامبر اکرم«صلّی الله علیه و آله و سلّم» فرمود: «مَنْ ماتَ وَ لَمْ یَعْرِف اِمامَ زمانَه ماتَ مِیتة جاهلیةً» هر کسی بمیرد در حالی که امام زمان خوش را نشناخته باشد، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است.
بنابراین، بر همگان واجب است که برای شناخت امام زمان خود، تلاش کنند و از بهترین و مستحکم‌ترین منابع معرفتی بهره گیرند.
برای شناخت امام، منابع گوناگونی وجود دارد که یکی از آنها ادله عقلی است که در اینجا مجال بحث از آن نیست. منبع معرفتی دیگر، روایات است که آن نیز در آینده، مورد بحث قرار خواهد گرفت.
در این گفتار از منبع معرفتی قرآن استفاده می‌شود که اساسی‌ترین منبع برای شناخت انسان از حقایق جهان هستی است. قرآن تنها منبع مطمئنی است که از وحی الهی، سرچشمه گرفته و هیچ گونه انحراف و کجی در آن راه ندارد و مورد اتفاق همه فرقه‌های مسلمین است. امام علی«علیه السّلام» فرمود:
«اِعلَمُوا أَنَّهُ لَیسَ عَلی اَحَدٍ بَعدَ القرآن مِن فاقَةٍ و لا لِاَحَدٍ قَبلَ القرآن مِنْ غنِیَّ فَاسْتَشْفُوه مِن اَدوائِکُمْ و اسْتَعینُوا بِه علی لَأوائِکُم»؛ بدانید که هیچ کس را پس از آموختن قرآن، نیازمندی نیست و هیچ کس را پیش از آموختن آن توانگری و بی‌نیازی نیست. پس شفای دردهای خود را از قرآن بخواهید و درگرفتاری‌هایتان از آن کمک بخواهید.
بنابراین بایسته است مسأله معرفت امام از نگاه قرآن کریم مورد بررسی قرار گیرد. پیش از پرداختن به بحث «امام مهدی«علیه السّلام» از منظر قرآن» نکاتی چند باید روشن شود تا جای هیچ گونه شک و شبهه‌ای باقی نماند.